Poczytaj mi iPhone'ie - funkcja ułatwień dostępu VoiceOver

W 2009 roku miała miejsce premiera iPhone'a 3G s, a wraz z nią systemu iOS 3.0. Z nowym smartfonem i kolejną odsłoną mobilnego systemu pojawiła się także omawiana funkcja ułatwień dostępu, ekrany dotykowe wymagające interakcji wzrokowej stały się dostępne dla niewidomych i słabowidzących. Po rezygnacji z dalszej produkcji iPoda Classic, wszystkie znajdujące się aktualnie w ofercie firmy urządzenia posiadają tą funkcję. Jej poszczególne opcje i sposób obsługi różnią się w zależności od tego, czy jest to system iOS, OS X, czy te przeznaczone dla iPoda Nano i Apple TV. Nawet nieposiadający wyświetlacza iPod Shuffle został w nią wyposażony, jednak w tym przypadku spełnia jedynie role informacyjną o odtwarzanych utworach. Wkrótce na rynku pojawi się nowe urządzenie, Apple Watch i według pierwszych przecieków dotyczących dedykowanej mu aplikacji na iPhone'y będzie również współpracował z tą funkcją.

Najliczniejszą grupę użytkowników urządzeń firmy z Cupertino stanowią korzystający z jej systemu mobilnego, dlatego funkcję VoiceOver i jej potencjalne wykorzystanie opiszę na przykładzie iOS.
Często spotykam się z pytaniem: ”Jak się wyłącza tego gadacza?". Po wyciągnięciu dopiero co kupionego urządzenia z pudełka duża część użytkowników, zwłaszcza nowych zaczyna sprawdzać, co w jaki sposób działa. To punkt krytyczny, po którym pada wspomniane pytanie. To, co dla osób z dysfunkcją wzroku jest plusem i pozwala im na samodzielne włączenie VoiceOver i rozpoczęcie korzystania z urządzenia, innych przysparza o ból głowy. Rozwiązaniem problemu jest trzykrotne szybkie wciśnięcie przycisku Home. To włącza i wyłącza tą funkcję. VoiceOver można dodatkowo uruchomić wchodząc w: Ustawienia>Ogólne>Dostępność>VoiceOver. W tym miejscu znajdują się także ustawienia tego czytnika ekranu. Należy pamiętać, o czym zresztą zostaniemy poinformowani, iż podczas używania VoiceOver ulega zmianie dotychczasowy sposób obsługi urządzenia. Gestów jest zbyt wiele, aby je tutaj wszystkie omówić, dlatego wybrałem kilka podstawowych, które pozwolą na obsługę czytnika ekranu przez wszystkich zainteresowanych.

Gdy funkcja VoiceOver jest aktywna, wspomniane trzykrotne wciśnięcie przycisku Początek/Home wywołuje ją tam, gdzie akurat się znajdujemy. Teraz pojedyncze tapnięcie w dany element ekranu nie spowoduje jego automatycznego wyboru, a tylko jego odczytanie na głos przez lektora. Dla języka polskiego od iOS 7 jest to głos Zosia, która zastąpiła wcześniejszą Agatę. Po odczytaniu nazwy aplikacji, przycisku, litery na klawiaturze etc. swój wybór potwierdzamy dwukrotnym tapnięciem w dowolnym miejscu ekranu. Do poruszania się pomiędzy ekranami służy gest przesunięcia trzema palcami w lewo lub prawo. Czytnik na głos wyjaśnia, gdzie na ekranie w danej chwili spoczywa nasz palec informując np. jaki jest poziom naładowania baterii, kto do nas dzwoni albo do kogo dzwonimy my. Jako że VoiceOver jest zintegrowany z iOS, działa w prawie wszystkich systemowych aplikacjach. Wyjątkiem jest Kiosk, choć tutaj wina nie leży po stronie Apple, lecz wydawców prasy. To temat na osobny wpis. Inne aplikacje pochodzące od firmy Apple takie jak iBooks, PodCast, Pages, które pobierzemy z App Store również realizują politykę przyjaznego, i dostępnego urządzenia dla wszystkich. Jeżeli chodzi o aplikacje firm trzecich to Apple współpracuje z ich twórcami dbając, aby jak najwięcej z nich obsługiwało VoiceOver.

Dobrze, a jakie zastosowanie może mieć czytnik ekranu w przypadku osób, dla których w założeniu nie został przygotowany? Wiecie, jaką nazwę nosi ta emotikona? Włączając VoiceOver szybko odpowiecie na to pytanie. Chociaż w tym przypadku może niekoniecznie warto. To najmniej poważne wykorzystanie tej funkcji, ale w sytuacji, gdy w wiadomości dostajemy lub wysyłamy jedną z ikon emoji czasem warto odczytać, co naprawdę oznacza. Pozostając przy głosowej interpretacji wyświetlanych na ekranie ikon, znam osoby, które czytnika ekranu używają w systemowej aplikacji Pogoda. W ten sposób nie będąc Tomaszem Zubilewiczem niektóre z symboli prognozy pogody staną się dla nas bardziej czytelne.

Wraz z iPhone’em 6 i 6 Plus dostaliśmy ich powiększone względem poprzedników ekrany. Przeglądanie treści i czytanie za ich pomocą stało się bardziej wygodne. VoiceOver sprawia, że lektura news-ów, e-book-ów i takich przydługich wpisów staje się jeszcze bardziej wygodna. Włączając czytnik ekranu możemy oderwać od niego samego nasz wzrok słuchając lektora/lektorki. Audiobooki zdobywają coraz większą popularność; dzięki funkcji VoiceOver stworzymy własnego. Aby rozpocząć odczyt interesującego nas artykułu, wpisu czy przepisu, fragmentu, a nawet całego e-booka, po jego wyświetleniu włączamy VoiceOver, dotykamy tekst w miejscu, od którego chcemy rozpocząć lekturę i zdanie/akapit zostanie odczytane. Przesuwając w dół dwoma palcami, rozpoczniemy czytanie od bieżącego elementu do dołu ekranu. W przypadku książek, zmiana kolejnych stron jest automatyczna. W przeciwieństwie do nas, VoiceOver nigdy się nie męczy i zawsze ma czas poczytać. Możemy go wstrzymać stukając na ekranie raz dwoma palcami. Ponownie stuknięcie dwoma palcami spowoduje wznowienie odczytywania. Wspomniane ustawienia czytnika ekranu pozwalają na zmianę charakterystyki głosu VoiceOver, który można dostosować do własnych preferencji, aby był łatwiej zrozumiały. Szybkość czytania można regulować przechodząc do Ustawienia>Ogólne >Dostępność >VoiceOver i przeciągając suwak Szybkość mówienia.

Czytanie czegokolwiek przy wyłączonym ekranie jest niemożliwe, tak samo po zablokowaniu urządzenia z iOS VoiceOver milknie. Jednak jeden z gestów pozwala na włączenie tzw. Kurtyny, zaciemniającej maksymalnie ekran, bez przerywania odczytu lektora. W tym celu należy trzykrotnie stuknąć w jego powierzchnię trzema palcami. Jeżeli ściemnienie nam już nie odpowiada, stukamy ponownie 3x3 w ekran lub wyłączamy funkcję VoiceOver automatycznie go rozjaśniając. Czytniki ekranu zostały stworzone w celu likwidacji wykluczenia cyfrowego osób z dysfunkcją wzroku. Na początku zapytałem “czy tylko?” Jak słychać, nie.